ใบแมงลักผักสมุนไพรมากสรรพคุณ

สารบัญ

• ประวัติความเป็นมาของใบแมงลัก
• ลักษณะพฤกษศาสตร์ของใบแมงลัก
• การปลูกและการดูแลใบแมงลัก
• คุณค่าทางโภชนาการ
• สรรพคุณทางยาของแมงลัก
• เมนูจากใบแมงลัก

แมงลักมีถิ่นกำเนิดในเขตร้อนของทวีปเอเชีย เช่นอินเดีย และ ทางเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เป็นพืชตะกูลเดียวกับกะเพรา และโหระพา

• ชื่อวิทยาศาสต์ Ocimum citriodourm
• ชื่อสามัญ คือ Hairy basil
• ชื่ออื่นๆ lemon basil, Hoary basil , basil
• ชื่อเรียกตามภาษาท้องถิ่น ดังนี้ ภาษากลาง เรียกว่า แมงลัก, มังลัก | ภาษาเหนือ เรียกว่า ก้อมก้อ, ก้อมก้อขาว |จังหวัดเลย เรียก ผักอีตู่

• แมงลักเป็นไม้ล้มลุก สูง 0.3-0.8 เมตร
• ลำต้นเป็นเหลี่ยม มีขนประปราย กิ่งก้านสีออกเขียวขาว คล้ายกะเพรา
• ใบเป็นใบเดียว รูปรี ขอบใบเรียบหรือหยักมน ผิวใบขนเล็กน้อย กลิ่นหอมร้อน
• ดอกเล็กสีขาวเป็นช่อยาวที่ปลายกิ่ง ยาวประมาณ 6-10 ซม. โคนกลีบดอกเชื่อมต่อกัน ใบประดับและดอกมีขน ใบประดับยังคงอยู่เมื่อติดผล ผลหรือเมล็ดมีขนาดเล็กรี กลายเป็นสีดำเมื่อแก่
• ผลเป็นผลชนิดแห้ง ภายในมี 4 ผลย่อย เรียกว่า เมล็ดแมงลัก แช่น้ำพองตัว
• ขยายพันธุ์โดยการเพาะเมล็ด
• ฤดูกาล: เจริญเติบไตได้ทั้งปี

การปลูก

• แมงลักเป็นพืชล้มลุกที่มีอายุเฉลี่ย 1-2 ปี ส่วนใหญ่นิยมปลูกเป็นพืชสวนครัว เพราะการไปซื้อจากตลาดมาเก็บในตู้เย็นจะเก็บได้ไม่นานเพียงวันเดียวก็เหี่ยว ดังนั้นการปลูกในบ้านจะทำให้สะดวกและได้สารอาหารมากกว่า
• เพื่อความสะดวกสามารถเลือกซื้อต้นกล้าแมงลักสำเร็จรูปมาลงปลูกในแปลงหรือกระถางได้ ช่วยย่นระยะเวลาในการเพาะเมล็ดและเพาะชำได้ 1-2 เดือน หรือ เลือกเมล็ดพันธุ์แมงลักที่ดีควรมีลักษณะใบใหญ่พอดี ไม่เล็กหรือแคระแกร็น
• แมงลักเจริญเติบโตดีหากปลูกในฤดูฝน ปลูกครั้งเดียวสามารถเก็บเกี่ยวไปได้ เรื่อยๆ ทุก 15-20 วัน การเลือกพื้นที่ปลูกควรเป็นที่ดอน แต่อยู่ใกล้แหล่งน้ำ สามารถนำน้ำมาใช้รดได้สะดวก ไม่มีปัญหาเรื่องน้ำท่วมขัง ปกติสามารถขึ้นได้ดี ในดินทุกชนิด แต่แมงลักจะชอบดินที่มีความอุดมสมบูรณ์ ร่วนซุย ระบายน้ำดี และ ปลอดจากลมแรง
• สามารถปลูกได้โดยใช้กิ่งชำหรือใช้เมล็ดเพาะเป็นต้นกล้าแล้วค่อยย้ายไปปลูก

การเตรียมดิน

• ขุดพรวนดินให้ลึก 30-40 ซม. ย่อยดินให้ละเอียด ตากดินไว้ 10 วัน ใส่ปุ๋ยหมักและปุ๋ยคอกแห้ง อัตรา ๒ กก. ต่อตารางเมตร หรือสะดวกใส่ ปุ๋ยเคมี เพราะมีปุ๋ยคอกน้อยก็ให้ใช้ปุ๋ยสูตร 15-15-15 ในอัตรา 2 ช้อนโต๊ะต่อตารางเมตร คลุกเคล้าให้ทั่วแล้วตักดินใส่กระถาง กระบะ หรือภาชนะแขวนก็ได้ ให้ มีดินสูง 30 ซม. สำหรับให้รากยึดเกาะ
• เมื่อเมล็ดงอกขึ้นมาได้อายุ 1 เดือน ลงแปลงกระบะหรือกระถาง หรือภาชนะห้อยแขวน ที่เตรียมดินไว้ ระยะระหว่างต้น 40 ซม. หากต้องการย้ายต้นกล้า ให้ใช้เสียมขุดขึ้นมาแล้วตัดส่วนยอดทิ้งเสียก่อนนำไปปลูกในกระถางใบใหม่ อาจตัดออกถึงครึ่งต้นก็ได้
• ถ้าจะให้ดียิ่งขึ้น ควรตัดแต่งรากด้วย เพราะแมงลักที่ตัดแต่งรากจะ งอกงามกว่า ทั้งนี้หลังการปลูกต้องรดน้ำด้วยทุกวันอย่างเพียงพอ ต้นแมงลักจะ เติบโตและแตกกิ่งก้านใบใหม่

การดูแลรักษา

ควรจะให้น้ำสม่ำเสมอ วันละ 1 ครั้ง อย่าให้น้ำท่วมขัง และอย่าให้แห้งแล้ง รดน้ำหมักชีวภาพทุก 7 วัน ถ้าไม่มี ควรใส่ปุ๋ยเคมีสูตร 46-0-0 หลังเพาะกล้า 7 วัน

และครั้งที่ 2 ใส่ปุ๋ยเคมีสูตร 15-15-15 หรือ 20-11-11 ในอัตรา 2 ช้อนโต๊ะ ต่อตารางเมตร ห่างจากการให้ปุ๋ยครั้งแรก 15 วัน

หากต้นแมงลักมีหนอนแมลงมารบกวน หรือมีไวรัสให้เกิดโรค ควรถอนทิ้งและทำการเพาะปลูกใหม่ในกระถางใหม่ และดินใหม่

การเก็บเกี่ยว

สามารถเก็บเกี่ยวทานไปได้เรื่อยๆ และสามารถชะลอการเก็บเกี่ยวออกไปได้โดยการ เด็ดยอดที่มีดอกทิ้ง จนถึงระยะเวลา 7-8 เดือน หลังจากนั้นผลผลิตจะลดลงเรื่อยๆ จึงควรทำการถอนทิ้งเพื่อปลูกใหม่

วิธีการบำรุงต้นแมงลัก

โดยการบำรุงโดยใช้ปุ๋ยอินทรีย์ , ปุ๋ยคอก , หรือปุ๋ยไส้เดือนใส่ที่โคนต้นเดือนละครั้ง นอกจากนี้ควรเรียนรู้เรื่องโรคเกี่ยวกับแมงลัก เพื่อป้องกันการเกิดโรคในกะเพราและทำให้ได้ทานกะเพราได้นานขึ้น

ใบแมงลัก ประกอบด้วยน้ำมันหอมระเหยประเภทการบูร เบอร์นีอัล ซีนีออล และยูจีนอล จึงมีสรรพคุณขับลม ลดอาการท้องอืด ท้องเฟ้อ และมีฤทธิ์ยับยั้งเชื้อรา ที่ทำให้เกิดโรคกลากและเชื้อแบคทีเรียบางชนิดได้

• ใช้ลำต้นสด นํามาต้มเอาน้ำดื่ม เป็นยาแก้ไอ ขับเหงื่อ ขับลม กระตุ้น และ แก้โรคทางเดินอาหาร เป็นต้น
• ใช้ใบแมงลักสด 10 ใบ ล้างน้ำให้สะอาด ตำให้แหลก เติมน้ำลงไปเล็กน้อย คั้นเอาน้ำมาดื่มขับลมในท้อง
• ใช้ใบแมงลักสด 10 ใบ ล้างน้ำให้สะอาด ตำแหลก เติมน้ำลงไปเล็กน้อย คั้นเอาน้ำมาทากลากน้ำนม วันละ 1 ครั้ง นาน 4 สัปดาห์ และใช้กากใบ ที่ตำทาแก้โรคผิวหนังทุกชนิด ทั้งนี้มีการทดลองสกัดสารจากแมงลักด้วย อัลกอฮอล์ น่าไปฆ่าเชื้อแบคทีเรียหลายชนิด พบว่าฆ่าได้ทั้งแบคทีเรียแกรม ลบ และแบคทีเรียแกรมบวก
• ใช้ใบสด นำมาตำให้ละเอียด คั้นเอาน้ำกิน เป็นยาแก้หวัด แก้หลอดลม อักเสบ แก้โรคท้องร่วง แก้ไอ แก้โรคทางเดินอาหารหรือโรคที่เกี่ยวกับลำไส้ โดยรับประทานนํ้าต้มใบแมงลัก และบรรเทาอาการปวดฟัน โดยอมหรือ บ้วนปากด้วยนํ้าต้มใบแมงลักเช่นกัน
• ใช้เมล็ดแห้ง น่ามาแช่นํ้า จะเกิดการพองตัว แล้วใช้กินเป็นยาระบาย ลด ความอ้วน ช่วยดูดซึมน้ำตาลในเส้นเลือด ขับเหงื่อ และช่วยเพิ่มปริมาณ ของอุจจาระช่วยให้ขับถ่ายสะดวก ทานบ่อยๆ ยังช่วยลดไขมันในเส้นเลือด และช่วยลดความเสี่ยงต่อการเป็นโรคหัวใจ
• เมล็ดแมงลักมีคุณสมบัติพิเศษ มีสารเมือกที่ขยาย ตัวหรือพองตัวในน้ำได้ ๔๕ เท่า และไม่ถูกย่อยใน ร่างกายด้วย เม็ดแมงลักจึงช่วยเพิ่มกากใยอาหาร ช่วยลดความต้องการอาหาร และแก้ปัญหาท้องผูก ให้คนที่ไม่ชอบทานผัก ผลไม้ แต่ต้องแน่ใจว่าแช่ เม็ดแมงลักจนพองตัวเต็มที่แล้ว เพราะถ้าเม็ดแมงลักพองตัวไม่ดี เมื่อลงไปอยู่ในกระเพาะอาหารจะดูดน้ำภายในช่องทางเดินอาหารและลำไส้ เกิดอาการขาดน้ำ ทำให้อุจจาระแข็ง ท้องผูก และท้องอืดได้
• น้ำมันแมงลักมีฤทธิ์ยับยั้งการเจริญเติบโตของเชื้อวัณโรค
• มีการสกัดน้ำมันหอมระเหยไปเป็นส่วนผสมในน้ำหอม ผสมสบู่ เครื่องสำอางยาดม ยาระบาย ยาทาถูนวด

ข้อมูลอ้างอิง

1. ผัก 333 ชนิด คุณค่าอาหารและการกิน, นิดดา หงษ์วิวัฒน์, ทวีทอง หงส์วิวัฒน์, สุภาพรรณ เยี่ยมชัยภูมิ , สำนักพิมพ์แสงแดด, 2550 หน้า225
2. ผักสมุนไพรปลูกกินเองง่ายๆ ภายในบ้าน, นนทชาติ ปราชญ์รักษา, สนพ.วิทยสถาน, 2553, หน้า133-136
3. Raw cuisine อาหารพลังสด เพิ่มพลังชีวิต เสริมพลังต้านโรค, นิดดา หงษ์วิวัฒน์, สนพ.แสงแดด จำกัด, หน้า153