รวมวิธีปลูกผักสลัดให้งาม

เมล็ดพันธุ์ของผักสลัดมีขนาดเล็กมาก เปลือกหุ้มเมล็ดบาง เมล็ดพันธุ์ผักสลัดจะมี 2 สี คือ สีขาว และสีดำ ในเมล็ด 1 กรัมจะมีประมาณ 800 เมล็ด

การคัดเลือกเมล็ดพันธุ์

หากเมล็ดพันธุ์สมบูรณ์ ต้นกล้ามีความแข็งแรงแล้วก็จะให้ผลผลิตที่ดีตามมาด้วย การเพาะเมล้ดแล้วไม่งอก มีหลายปัจจัยดังนี้

1. เมล็ดพันธุ์ที่นำมาเพาะต้องเป็นแหล่งที่น่าเชื่อถือ
2. ยังไม่หมดอายุ
3. ควรเก็บเมล็ดพันธุ์ในตู้เย็น
4. ซองบรรจุต้องสามารถป้องกันแสงและความชื้นได้

การเก็บพันธุ์ผักสลัด ใน 1 ปี สามารถเก็บได้ครั้งเดียว โดยพันธุ์ที่สามารถเก็บเมล็ดได้ต้องเป็นเมล็ดพันธุ์แบบสายพันธุ์แท้ หรือ OP (Open pollinated variety) คือพันธุ์ผสมเปิด ที่ผสมระหว่างพันธุ์ที่มีลักษณะพันธุกรรมเหมือนกัน ลักษณะใกล้เคียงกัน สามารถปลูกเพื่อเก็บเมล็ดพันธุ์มาปลูกต่อได้ และเมล็ดพันธุ์รุ่นลูกที่ได้จะมีลักษณะใกล้เคียงกับพันธุ์เดิม

เมล็ดพันธุ์แบบลูกผสม หรือไฮบริด (Hybrid variety-F1) จะไม่สามารถเก็บพันธุ์ได้ เนื่องจากพันธุ์พ่อแม่ที่มีความแตกต่างกัน จึงทำให้รุ่นลูกมีการกระจายพันธุ์สูงไม่สม่ำเสมอกัน แต่เมล็ดพันธุ์ Hybrid จะมีความสม่ำเสมอ เจริญเติบโตได้ดี เนื่องจากนำข้อดีของพันธ์พ่อแม่มาผสมกัน ทำให้เมล็ดพันธุ์มีราคาสูงกว่าพันธุ์ OP

เมล็ดพันธุ์แบบเคลือบ คือจะถูกคัดเลือกจากเมล็ดที่สมบูรณ์และนำมาเคลือบด้วยแป้ง หรือดินเหนียวเพื่อรักษาสภาพ ทำให้หยอดเมล็ดได้สะดวก เพราะมีขนาดใหญ่ขึ้น พาความชื้นให้เมล็ดได้ดี ซึ่งการเคลือบจะประกอบไปด้วยสารเคมีป้องกันแมลง ป้องกันเชื้อโรค เมล็ดที่นิยมนำมาเคลือบจะเป็นเมล็ดแบบ Hybrid ทำให้เมล็ดเคลือบมีราคาแพงมาก ซึ่งเมล็ดเคลือบนี้ไม่สามารถนำมาปลูกด้วยการปลูกแบบอินทรีย์ได้

ความชื้น อุณหภูมิ แสง มีผลต่อเปอร์เซ็นต์ความงอกของเมล็ด รวมไปถึงวัสดุในการเพาะเมล็ด หากซื้อดินปลูกทั่วไปมาเพาะเมล็ด อาจส่งผลต่อเปอร์เซ็นต์การงอกของเมล็ด ควรใช้ดินพีสมอส

ผักสลัดเป็นพืชกินใบ อายุค่อนข้างสั้นไม่นิยมเพาะกล้าในแปลงแล้วย้ายด้วยการถอนไปปลูก เนื่องจากต้นกล้าที่ถอนมารากอาจจะขาดได้ ทำให้ต้นกล้าชะงักการเจริญเติบโต ใบล่างจะเหี่ยวร่วง เนื่องจากรากไม่ดินติดมา ไม่สามารถดูดอาหารได้ทันทีจะต้องสร้างรากใหม่ ซึ่งอาจจะใช้เวลาประมาณ 1-2 สัปดาห์ ขึ้นอยู่กับอาหารที่สะสมในต้นกล้า ดังนั้นการเพาะกล้าที่เหมาะสมจึงแนะนำให้เพาะกล้าในถาดเพาะกล้า

• ถาดเพาะกล้าซึ่งมีขนาดที่แตกต่างกันได้แก่ ถาดหลุมขนาด 105 หรือ 200 หลุม มือใหม่แนะนำถาดขนาด 105 หลุม เพราะขนาดต่อช่องของขนาด 105 หลุม มีขนาดใหญ่กว่า 200 หลุม ทำให้ดูแลง่ายกว่าในเรื่องสารอาหาร ไม่ควรเลือกถาดเพาะมีขนาดหลุมใหญ่เกินไปจะเปลืองวัสดุเพาะ
• เมล็ดพันธุ์สลัดมีหลากชนิด เลือกชนิดผักที่ชอบทานและนำมาเพาะ
• ผ้าคลุมถาดเพาะกล้า (ให้ใช้ผ้าที่อุ้มน้ำแต่ไม่หนาเกินไป)
• อุปกรณ์รดน้ำ /ฟอกกี้ หรือบัวรดน้ำแบบฝอย

3.3.1 การเตรียมดินในกรณีที่ไม่มีโรงเรือน ดินเป็นหัวใจสำคัญในการปลูกผัก โดยเฉพาะการทำเกษตรอินทรีย์ แปลงที่ดินค่อนข้างแย่ ไม่ค่อยมีหน้าดิน ให้เริ่มจากการปลูกหว่านพืชตระกูลถั่วและไถกลบ จากนั้นรดน้ำให้หญ้าขึ้นแล้วไถกลบ ทำให้ได้ทั้งปุ๋ยและเป็นการกำจัดวัชพืช แต่อย่าให้หญ้าติดเมล้ด เพราะจะเป็นการเพิ่มวัชพืช

1. ยกร่องให้สูงตั้งแต่เริ่มเพาะกล้า โดยเฉพาะในฤดูฝน เพื่อให้แสงแดดส่องซ้ายขวาและแปลงได้ เป็นการฆ่าเชื้อโรคภายในแปลงหรือไข่ของแมลงต่างๆ ทำให้โรคและแมลงในรอบปลูกต่อๆ ไปลดน้อยลง โดยควรตากดินไว้อย่างน้อย 7-14 วัน และการยกร่องสูงยังทำให้น้ำไม่ขังที่รากพืชอีกด้วย
2. ตีดินให้ร่วน โดยใช้จอบหรืออุปกรณ์ทางการเกษตรอื่นๆ เกลี่ยแปลงและขอบแปลงให้เรียบ
3. หว่านปุ๋ยหมักร่วมกับการใช้เชื้อไตรโคเดอร์มา คลุมฟาง และรดน้ำที่ฟางให้ชุ่ม ในฤดูฝนก็ให้คลุมฟาง เพราะเม็ดฝนที่ตกลงมาจะกระทบกับฟางก่อน ถ้าเป็นดินเปลือยเมื่อเม็ดฝนตกกระทบกับดิน จะทำให้ดินแน่น

การปลูกผักในโรงเรือนควรเตรียมดินหรือสร้างดินให้มีความสมบูรณ์ด้วยธาตุอาหารที่จำเป็นต่อพืชก่อนทำการปลูก ดินควรมีอินทรีย์วัตถุไม่น้อยกว่า 5 เปอร์เซ็นต์ และมีความร่วนซุย เพื่อจะได้ระบายน้ำและอากาศได้ด้วยดี

1. พลิกหน้าดินเพื่อตากแปลงตากดินในโรงเรือน 7-14 วัน เพื่อฆ่าเชื้อโรคภายในแปลง
2. ขึ้นแปลงให้สูงและย่อยดินหรือตีดินด้วยจอบให้ร่วน
3. เกลี่ยแปลง และขอบแปลงให้เรียบร้อย
4. รองพื้นด้วยปุ๋ยหมัก หากต้องการคลุมแปลงด้วยพลาสติก ให้ขึ้งพลาสติกให้ตึง และใช้ดินทับพลาสติกข้างแปลงเอาไว้ จากนั้นเจาะรูพลาสติกตามระยะปลูก หากไม่ใช้พลาสติกคลุมแปลง ให้ใช้ฟางคลุมดินเช่นเดียวกัน กับการปลูกนอกโรงเรือน
5. รองก้นหลุมด้วยเชื้อไตรโคเดอร์มา เพื่อป้องกันเชื้อราสาเหตุของโรคพืช จากนั้นนำกล้าผักสลัดมาเพาะลงในแปลงปลูก

3.3.3 การเตรียมดินกรณีปลูกในกระถาง ดินที่ใช้ปลูกในกระถางมีคุณสมบัติที่แตกต่างจากการปลูกพืชลงดิน การกำหนดให้พืชอยู่ในกระถางหรือภาชนะปลูก ดินแลวัสดุปลูกจำเป็นต้องมีคุณสมบัติในการยึดลำต้น

การอุ้มน้ำ การถ่ายเทอากาศ และรากชอนไซหาอาหารได้สะดวก ดังนั้นต้องเป็นดินร่วนโปร่ง เก็บความชื้นได้ดี สามารถระบายน้ำได้ดี เพื่อให้ดินมีความเหมาะสมสำหรับปลูกผักสลัดในกระถางจึงต้องมีการปรับปรุงคุณภาพดินด้วยวัสดุอื่นๆ ไม่ว่าจะเป็นการเพิ่มอินทรีวัตถุในดิน การเพิ่มความร่วนโปร่งของดิน

ความสำคัญของการปลูกผักบนพื้นปูนคือการป้องกันความร้อนจากพื้นปูนและการป้องกันการระเหยอย่างรวดเร็วของน้ำที่ใช้รดผัก ตัวกรองความร้อนและป้องกันน้ำไม่ให้ไหลออกจากแปลงเร็วเกินไป คือ กาบมะพร้าว หรือผักตบชวา

ทิศทางการวางแปลงปลูกบนพื้นปูนภาคพื้นดินต้องวางในแนวเหนือใต้ จะช่วยให้ผักได้รับแสงแดดตลอดทั้งวันทำให้ผักเจริญเติบโตดี ถ้าไม่สามารถกำเนิดทิศได้ควรวางแปลงให้ได้รับแสงอย่างน้อยครึ่งวัน โดยการเตรียมดินเพื่อปลูกผักบนพื้นปูนมีดังนี้

1. นำกาบมะพร้าวหรือผักตบชวาสับตากแห้ง วางปูพื้นในแปลงสูง ครึ่งหนึ่งของแปลงปลูก
2. นำดินปลูกใส่ทับด้านบนอีก 1 ส่วน แล้วโรยปุ๋ยแห้ง หรือจุลินทรีย์บางๆ 1 กำมือต่อ 1 ตารางเมตร คลุกแคล้าให้เข้ากันรดน้ำให้ชุ่ม ปลูกผักได้ทันที โดยการปลูกแต่ละรอบจะใช้เวลา 1-2 เดือน จะพบว่าแปลงยุบตัวลง ให้ผสมกาบมะพร้าวหรือผักตบชวาสับตากแห้ง เศษพืช เศษใบไม้สับตากแห้งและดินอีกเล็กน้อยลงในแปลง แล้วโรยปุ๋ยคลุกเคล้าดิน และรดน้ำเหมือนขั้นตอนเรก ควรเปลี่ยนดินและกาบมะพร้าวในแปลงปลูกทุก 6 เดือน โดยย้ายดินทั้งหมดออกจากแปลง ใส่วัสดุปลูกใหม่รองพื้นจากนั้นนำดินเก่าที่ตักออกใส่กลับด้านบน

ต้นกล้าที่พร้อมจะย้ายไปลงแปลงปลูกได้จะต้องอายุระหว่าง 15-20 วัน เป็นอายุที่เหมาะสมที่จะย้ายปลูกมากที่สุด แต่ไม่ควรเกิน 25 วัน หากอายุมากกว่านั้นจะทำให้ต้นกล้าแก่เกินไป อาหารภายในถาดเพาะลดลง ต้นกล้าชะงักเจริญเติบโตทำให้ต้นกล้าใบเริ่มเหลือง เนื่องจากขาดอาหารและเมื่อนำไปลงแปลงปลูกจะแกร็น เจริญเติบโตได้ช้า ไม่เหมือนกับตนกล้าที่ย้ายปลูกในช่วงที่เหมาะสม

1. เตรียมต้นกล้า ก่อนออกปลูกให้ทำการ Hardening ต้นกล้าก่อนประมาณ 3 วัน คือการทำให้พืชแข็งแรงและทนกับสภาพอากาศภายนอกโรงเพาะกล้าได้ จากต้นกล้าที่ดูแลอย่างดี ให้น้ำเต็มที่ มีสแลนพรางแสง ให้นำออกมานอกโรงเรือน ให้น้ำน้อยๆ ให้รู้สึกว่าใบเหี่ยวๆ หน่อย แล้วค่อยรดน้ำ ให้แดดเต็มที่ เป็นการเตรียมพร้อมต้นกล้าเพื่อให้ทนต่อสภาพอากาศในแปลงปลูก
2. รดน้ำแปลงที่คลุมฟางไว้ให้ชุ่มแล้วย้ายต้นกล้าลงแปลงปลูก เวลาที่เหมาะสมในการย้ายต้นกล้าลงแปลงปลูกคือ ช่วงบ่ายแก่ๆ โดยนำต้นที่เหี่ยวๆ หน่อยลงปลูกในแปลง โดยต้นกล้าที่ปลูกจะต้องเลือกต้นที่แข็งแรง ไม่เป็นโรคหากเป็นจะระบาดอย่างรวดเร็ว โดยเฉพาะโรคใบจุดในฤดูฝน ให้ปลูกระยะ 20×20 เซนติเมตร โดยหลังจากปลูกไม่ต้องกดดินให้แน่น แค่ให้ผักทรงตัวได้ จากนั้นค่อยรดน้ำในแปลง ต้นกล้าก็จะดูดน้ำอย่างรวดเร็ว และจะแข็งแรงในตอนเช้า

ข้อมูลอ้างอิง

1. การเพาะปลูกผักสลัดอินทรีย์ ,สำนักงานพิพิธภัณฑ์เกษตรเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว (องค์การมหาชน) , บจก.บางกอกอินเฮ้าส์ , 2563, หน้า 12-30